Röle (Relay) Nedir? Röle Nasıl bağlanır I Röle kaç amper çeker konularına yer vereceğiz.
Röle üzerinden akım geçtiği zaman çalışan elektromanyetik bir devre elemanıdır. Röleler küçük değerli bir akım ile yüksek güçlü bir alıcıyı anahtarlayabilmek için kullanılır. Röleler, tek bir elemanda birden fazla anahtar kontağına sahip olabilir ve böylelikle birden fazla yükü aynı anda açıp kapatabilirler. Bu özellikleri ile röleler, tristör ve triyaklardan daha avantajlıdır.
Rölelerin dezavantajı ise mekanik şekilde çalıştıklarından dolayı sık arıza yapabilmeleridir. Rölenin kontakları defalarca birbirine yapışıp açıldığı için zamanla oluşan elektrik atlamaları ile kontaklar oksitlenebilir ve iletimini kaybedebilir.
Röleler başka bir elektrik devresinin açılıp kapanmasını sağlayan elektriksel anahtarlardır. Bu özellikleri ile bir nevi transistörler gibidirler. Bobin iki kontağı mıknatısladığı zaman rölenin bir kontağı açılır bir kontağı kapanır.
Röleler, aynı anda farklı frekans ve dalga türlerinde etkilenmeden anahtarlama yapabilirler. Elektromanyetik çalışırlar, yani üzerlerinden akım geçmesiyle aktif hale gelirler. Röleler devrelerin giremediği bölgelerde (yüksek sıcaklık, nem veya sıvısal ortamlar) büyük önem kazanırlar. Tristor ve triyakların kullanımıyla popülerlikleri biraz azalsa da halen aktif olarak kullanılmaktadır.
Rölenin Yapısı ve Çalışması
Röle, bobin, demir nüve, palet, yay ve kontaklardan meydana gelir. Rölenin bobin kısmı giriş kısmıdır. Bobinler 5, 9, 12, 24, 36 ve 48 V gibi gerilimlerde çalışacak şekilde üretilirler.
Röle içerisindeki demir nüveye çok turlu olarak sarılmış ince telin oluşturduğu bobine akım uygulandığında N – S manyetik alan oluşur. Bu alan bobinin içinde bulunan demir nüveyi elektromıknatıs haline getirir ve paletin kontaklarının konumunu değiştirmesini sağlar. Akım kesildiğinde demir nüve elektromıknatıs özelliğini kaybettiği için, esnek gergi yayı paleti geri çeker ve kontakları ilk konumuna getirir. Kontakların oksitlenmesini azaltmak için kontak yüzeyleri platin veya tungsten üzerine ince bir gümüş tabaka ile kaplanır.
Röleler normalde açık (Normally Open – NO) veya normalde kapalı (Normally Closed – NC) şekilde üretilebilir.
Röle Çeşitleri ve Özellikleri
Kullanım amaçlarına göre röleler; zaman röleleri ve koruma röleleri olarak gruplandırılabilir.
Zaman Röleleri
Zaman röleleri bir kumanda devresini ayarlanan süre sonunda çalıştırmak ya da durdurmak için kullanılan rölelerdir. Yapım şekillerine göre pistonlu, elektronik veya motorlu olabilirler. Pistonlu zaman rölelerinde zaman geciktirmesi bir piston ile sağlanır. Düz zaman rölelerinde bobin enerjilenince pistonu yukarı doğru asılır. Piston içinde yağ ya da hava olduğundan hareket hemen olmaz. Belli bir zaman sonra kontaklar konum değiştirir.
Motorlu zaman rölelerinden pistonlulardan farklı olarak zaman gecikmesi bir motor ve bu motora bağlı olan dişli sistemi ile sağlanır. İçerisinde bulunan senkron motor sabit bir hızla dönerken röle içindeki dişlileri de döndürür. Dişliler ayarlanan bir mekanizma yardımıyla kontakların açılmasını veya kapanmasını sağlar.
Elektronik zaman rölelerinde ise zaman geciktirmesi için genellikle R-C zamanlama devreleri bulunurken, bazılarında özel zamanlama entegreleri de kullanılabilir.
Koruma Röleleri
Koruma röleleri, aşırı akım, aşırı veya düşük gerilim, sıcaklık (aşırı ısınma – termistör) gibi kontrol edilen sisteme zarar verebilecek durumlardan korunma amaçlı olarak kullanılan rölelerdir.
Rölelerin Kullanımı
Röleler küçük akımlar ile büyük elektriksel yükleri anahtarlayabildikleri için bir çok alanda kullanılmaktadır. Otomasyon sistemlerinde çeşitli sensörlerden alınan sinyaller ile sistemdeki bazı elemanların çalıştırılması ya da durdurulması için röleler veya röle devreleri kullanılır.
Aşağıdaki basit çizimde bir transistör ile tetiklenen rölenin iki lambayı kontrolü gösterilmiştir. Kısaca, transistörün tetiklemesi ile rölenin bobinine elektrik verilir. Böylelikle bobin elektromıknatıs özelliği kazanarak anahtar paletini kendisine doğru çeker ve röleyi iletime geçirir.
Rölelerin çeşitli projelerde kullanılması için bir veya birden daha fazla röle içeren devre ve modüller bulunmaktadır. Bu şekilde çeşitli sensörler veya kontrol devreleri kullanarak tek kanallı veya çok kanallı röle modüllerini kontrol etmek mümkündür.
